Jak stworzyć muzeum medycyny? Konferencja w ramach projektu "MEDpedia - Galeria Medyczna" - Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny w Lublinie

Uniwersytet Medyczny w Lublinie wspólnie z Politechniką Lubelską oraz z Samodzielnym Publicznym Szpitalem Klinicznym Nr 4 w Lublinie zainaugurowali dwuletni projekt "MEDpedia - Galeria Medyczna". Celem przedsięwzięcia, w ramach którego ma m.in. powstać muzeum medycyny, jest popularyzacja nauki. W czwartek 29 lutego w Centrum Symulacji Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie odbyła się konferencja naukowo-szkoleniowa poświęcona roli, jaką muzeum może odegrać we współczesnej edukacji medycznej. Goście konferencji podjęli próbę odpowiedzi na pytanie, jak powinna wyglądać nowa instytucja muzealna w Lublinie i jakie funkcje powinna ona pełnić.

Konferencja prasowa

W czwartek, przed konferencją naukowo-szkoleniową przedstawiciele uczelni i szpitala o podjętej inicjatywie opowiedzieli dziennikarzom.

– Niezmiernie się cieszę, że moi koledzy złożyli projekt, którego celem jest to, by w naszej Alma Mater powstało muzeum historii medycyny. Okazało się, że mamy duże możliwośc pod kątem zarówno zachowanego sprzętu, jak też przekazów archiwalnych. Będziemy starali się zaakcentować to w naszych programach edukacyjnych – mówił prof. dr hab. n. med. Wojciech Załuska, Rektor Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 001

Konferencja prasowa. Od lewej: prof. dr hab. n. med Wojciech Dąbrowski, prof. dr hab. n. med. Wojciech Załuska, dr n. med. Radosław Starownik (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

– Pamięć jest dowodem miłości do człowieka. I to, co w tej chwili Uniwersytet Medyczny tworzy, co buduje z urządzeń technicznych ratujących życie, jest piękne. Dzięki temu możemy popatrzeć w przeszłość, być w teraźniejszości i przygotowywać się na inną przyszłość. To właśnie spojrzenie wstecz na człowieka i jego rozwiązania pozwala zrozumieć wiele rzeczy zachodzących w społeczeństwie – zaznaczył prof. dr hab. inż. Paweł Droździel, Prorektor ds. studenckich Politechniki Lubelskiej, która jest partnerem Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

W projekcie uczestniczy prof. dr n. hum. Agnieszka Polak z Zakładu Nauk Humanistycznych i Medycyny Społecznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, która od lat zajmuję się popularyzacją wiedzy historycznej.

– Ta inicjatywa jest dla mnie o tyle wzruszająca, że łączy moją wiedzę teoretyczną z wiedzą, która pozwala zrozumieć, że medycyna to przede wszystkim rozumienie człowieka. I to zarówno w wymiarze fizycznym, jak też duchowym – powiedziała prof. Agnieszka Polak.

Sprzęt i aparatura medyczna m.in. z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, która znajdzie się w muzeum, będzie pochodzić głównie ze zbiorów SPSK Nr 4 w Lublinie.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 026

Konferencja prasowa. Od lewej: prof. dr hab. inż. Paweł Droździel i prof. dr n. hum. Agnieszka Polak (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Początki szpitalnych zbiorów przedstawił przedstawicielom mediów prof. dr hab. n. med. Wojciech Dąbrowski, Lekarz Kierujący Klinicznym Oddziałem Anestezjologii i Intensywnej Terapii SPSK Nr 4 w Lublinie. Historia kolekcji tych artefaktów jest związana przede wszystkim z dwoma nazwiskami - doktora Jana Marii Chodnikiewicza - pioniera polskiej anestezjologii, twórcy anestezjologii i intensywnej terapii w regionie lubelskim, który był ordynatorem pierwszego lubelskiego Oddziału Anestezjologii w SPSK Nr 4 w Lublinie oraz jego następcy prof. Andrzeja Nestorowicza.

– Na początku dr Jan Maria Chodnikiewicz gromadził ten sprzęt u siebie w gabinecie. Pamiętam, że nie było żadnych pomieszczeń przeznaczonych na ten cel. Później jego następca prof. Andrzej Nestorowicz przez długie lata starał się wygospodarować jakieś pomieszczenie na zbiory. Sprzęt, którym my się głównie zajmowaliśmy, przez pierwsze lata był na stanie anestezjologii, która znajdowała się w miejscu obecnej Kliniki Kardiochirurgii. Później sprzęt był lokowany w różnych miejscach szpitala, aż do czasu utworzenia muzeum historii SPSK Nr 4. Znajdowało się ono w pomieszczeniu zajmowanym obecnie przez szpitalną aptekę – powiedział prof. Wojciech Dąbrowski.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 003

Część zgromadzonych zbiorów (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Obecnie rozpatrywanych jest kilka lokalizacji, w którym zbiory archiwalnego sprzętu szpitalnego mógłby być prezentowane.

– Myślimy o rozmieszczeniu wystaw w kilku ogólnodostępnych miejscach. Rozważamy podział tych zbiorów tematycznie – w ten sposób by np. sprzęt związany z pracą anestezjologów umieścić w bezpośrednim sąsiedztwie oddziału anestezjologii. Całość zbiorów będzie oczywiście dostępna online – powiedział dr n. med. Radosław Starownik, Dyrektor Naczelny SPSK Nr 4 w Lublinie.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 013

Konferencja prasowa. Od lewej: prof. dr hab. inż. Paweł Droździel, prof. dr n. hum. Agnieszka Polak, prof. dr hab. n. med Wojciech Dąbrowski, prof. dr hab. n. med. Wojciech Załuska, dr n. med. Radosław Starownik (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Muzeum medycyny we współczesnej edukacji medycznej i popularyzacji nauki

Tuż po konferencji prasowej odbyła się konferencja naukowo-szkoleniowa „Muzeum medycyny we współczesnej edukacji medycznej i popularyzacji nauki”. Zawarty w tytule temat poruszyli wybitni goście, wśród których znaleźli się: znany dziennikarz i poseł na Sejm RP Bogusław Wołoszański, prezes Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych prof. UW dr hab. Hubert Kowalski, dr n. hum. Andrzej Frejlich z Muzeum Narodowego w Lublinie, prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i przedstawiciel Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, dr hab. n. hum. Wojciech Ślusarczyk, prof. Politechniki Lubelskiej dr hab. inż. Jerzy Montusiewicz, dr n. med. Marek Bukowski z Muzeum Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz przedstawiciele Uniwersytetu Medycznego w Lublinie i SPSK Nr 4 w Lublinie.

Konferencję zainicjował wykład prof. dr hab. n. med. Wojciech Załuska, który przedstawił historię swojej rodziny na tle historii lubelskiej medycyny. Wystąpienie doktora n. hum. Andrzeja Frejlicha było poświęcone historii muzealnictwa. Początki należy upatrywać w starożytnej Grecji, gdzie istniały tak tak zwane muzejony – „domy muz”, będące najczęściej zbiorami prywatnymi wystawianymi w miejscach publicznych. W czasach nowożytnych pojawiły się kunstkamery, inaczej gabinety osobliwości stanowiące kolekcje dzieł sztuki, numizmatów, zabytków czy egzotycznych przedmiotów. Dopiero w XVIII wieku we Francji i Anglii pojawiły się muzea publiczne mające budować narodową tożsamość. Z biegiem lat zaczęły powstawać wyspecjalizowane muzea.

- Muzeum służy unaocznieniu tego, czym samo nie jest - tłumaczył dr n. hum. Andrzej Frejlich. - Element przeżycia, który towarzyszy zderzeniu z tym eksponatem, stanowi fenomen poznawania muzealnego, dzięki któremu dochodzi do animizacji rzeczywistości, której próbujemy doświadczyć.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 076

Dr n. hum. Andrzej Frejlich (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Jak tworzyć muzeum?

Prezes Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych prof. Uniwersytetu Warszawskiego dr hab. Hubert Kowalski próbując odpowiedzieć na pytanie, jak tworzyć muzeum, przytoczył fragmenty strategii muzeów należących do największych uczelni w Polsce. Instytucje te oprócz funkcji edukacyjnej nierzadko pełnią rolę kulturotwórczą, stanowią platformę integracji społeczności akademickiej a także - jako miejsca otwarte - dialogu ze społecznością lokalną. Pomocne w realizacji tego celu są wydarzenia kulturalne organizowane przez muzea. Jak zaznaczył profesor, wydarzenia te nie muszą być ściśle związane z uczelnią. By zachęcić do odwiedzenia swoich murów muzea istniejące na Uniwersytecie Warszawskim organizują koncerty, spotkania ze znanymi osobami, mappingi, warsztaty, pokazy mody czy wydarzenia dla dzieci. Biorą czynny udział w organizacji Nocy Muzeów.

- Muzea kładą dziś nacisk na współpracę z otoczeniem. Więc jeśli państwo myślicie o muzeum, to nie jest to już tylko jednostka, która gromadzi, konserwuje, opracowuje i eksponuje. To jest jednostka, która ma być inkluzywna i ma integrować społeczeństwo nie tylko lokalne, umożliwiać wspólne spędzanie czasu oraz zaciśnianie więzi - zwrócił się do obecnych w auli słuchaczy dr hab. Hubert Kowalski, prof. UW.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 082

Prof. UW dr hab. Hubert Kowalski (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Nauka nie może być martwa

- Nauka nie może być martwa. Nauka musi żyć, musi mówić do ludzi. Póki jest martwa, jest niezrozumiała, funkcjonuje w rzeczywistości, która przestaje istnieć. Zwłaszcza dotyczy to nauki historycznej - zaznaczyła na początku swojego wykładu prof. dr n. hum. Agnieszka Polak z Zakładu Nauk Humanistycznych i Medycyny Społecznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. - Historia to fascynująca opowieść, a jeżeli jeszcze odpowiednio zostanie konceptualizowana, może stać się narzędziem służącym wszystkim.

Profesor od lat zajmuje się popularyzacją wiedzy historycznej. Podczas zajęć ze studentami korzysta z muzeów funkcjonujących w Lublinie i na Lubelszczyźnie.

- Przede wszystkim chodzi o pokazanie młodym ludziom, że to, co było kiedyś, żyje. I będzie żyło, ponieważ powraca jako pewne archetypy. Jedyna kwestia to zmiany kulturowe i tożsamości, w realiach których ta nauka jest tworzona - mówiła prof. dr n. hum. Agnieszka Polak.

Badaczka zaznaczyła, że podstawą utworzenia muzeum medycyny w Lublinie jest zespół absolwentów, lekarzy i innych pracowników opieki medycznej związanych z Uniwersytetem Medycznym w Lublinie, których doświadczenie powinno być zebrane przez powstającą instytucję.

- Czy możemy się czegoś nauczyć z historii? Nie wiem. Myślę, że bardzo trudno jest zmienić wewnętrzne przekonania. Ale uważam też, że jeżeli otworzymy się na umiejętność tworzenia kontekstów, to młodzi ludzie będą mieli możliwość zobaczenia, że historia to nie tylko daty i fakty, ale także wydarzenia, które są mocno osadzone w nas i pokazują, że pewne przemiany zmieniają percepcje, a nauka wymaga znajomości tego, że rozwija się w procesie długiego trwania. Czy jest to rzecz ciekawa lub zabawna? Na pewno przez śmiech więcej się zyskuje. Na pewno narracja powinna pozwalać na to, aby nauka nie była do końca patetyczna - dodała prof. dr n. hum. Agnieszka Polak.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 109

Prof. dr n. hum. Agnieszka Polak (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Ważną część czwartkowej konferencji stanowiła rozmowa z popularyzatorem historii, autorem książek o tematyce historycznej i twórcą programu "Sensacje XX wieku" Bogusławem Wołoszańskim. Wywiad przeprowadził rzecznik Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Wojciech Brakowiecki, który również był gospodarzem całego spotkania.

- Myślę, że muzeum to nie powinny być gablotki, przy którym trzeba kucnąć, żeby zobaczyć, że w nich jest coś ciekawego. Wiele zależy od przewodnika, który z reguły jest człowiekiem aktywnie włączonym w prezentację historii i wtedy to się staje naprawdę pasjonujące - mówił Bogusław Wołoszański. - Myślę, że medycyna to zdrowie, a zdrowiem interesują się wszyscy. Ogromnie ważną i podstawową sprawą jest scenariusz takiego muzeum. Poza tym muzea nie mogą być martwe. Muszą wychodzić poza swoje mury. Czy tak jest w naszych muzeach? Wątpię - dodał.

Wojciech Brakowiecki i Bogusław Wołoszański (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Muzeum buduje markę uczelni

Kolejną sesję zainicjował wykład doktora n. med. Marka Bukowskiego z Muzeum Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, który zaznaczył, że muzeum wchodzi w skład czynników budujących markę uczelni.

- Starajmy się, aby nasza uczelnia była tą przysłowiową świątynią radości. Witajmy w niej, nie bójmy się tego, unikajmy rutyny, by muzeum mogło pokazywać uniwersytet naszymi oczami - mówił doktor Marek Bukowski.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 129

Dr n. med. Marek Bukowski (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

W swoim wykładzie pt. „Zastosowanie komputerowych technologii 3D w tworzeniu cyfrowych muzeów” dr hab. inż. Jerzy Montusiewicz, profesor Politechniki Lubelskiej zaprezentował spektrum narzędzi używanych w nowoczesnym muzealnictwie - od okularów VR po kopie eksponatów wydrukowane przez drukarki 3D.

- Współczesne muzealnictwo charakteryzuje poznanie przez dotyk. Tworzenie kopii umożliwia dotknięcie przedmiotu w sposób bezpieczny i przeciwdziałanie wykluczeniu osób niewidomych i słabowidzących. Ponadto zauważyliśmy, że dłuższe zwrócenie uwagi na jeden obiekt, na to, jak on został zaprojektowany, powoduje interakcję z tym obiektem - mówił prof. Jerzy Montusiewicz.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 133

Prof dr hab. inż. Jerzy Montusiewicz (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Muzeum to templum czy forum?

Z kolei w Aptece “Pod Łabędziem” - oddziału Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy celowo zrezygnowano z części nowoczesnych i często wykorzystywanych we współczesnym muzealnictwie narzędzi, jakimi są multimedia. Dr hab. n. hum. Wojciech Ślusarczyk zaznaczył, że wynika to z faktu, że multimedia szybko się starzeją. Po raz kolejny podczas konferencji powtórzył, że muzeum powinno stanowić miejsce spędzania wolnego czasu. Z tego powodu Apteka "Pod Łabędziem" organizuje warsztaty i spotkania dla mieszkańców miasta, a w cieplejszych dniach zaprasza do ogrodu mieszczącego się przy budynku. Ważną rolę w muzeum stanowią przewodnicy, którzy sprawiają, ze historia staje się jeszcze bardziej interesująca.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 143

Dr hab. n. hum. Wojciech Ślusarczyk (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Prof. dr hab. n. med. Anna Torres przedstawiła możliwości, jakie daje wykorzystanie strategii Visual Thinking w tworzeniu muzeum. Koncepcja ta skupia się na myśleniu za pomocą obrazów i może być wykorzystywane jako narzędzie do organizacji myśli, prezentacji idei czy rozwiązywania problemów. Podczas swojej prezentacji profesor wykorzystywała obrazy znanych malarzy.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 152

Prof. dr hab. n. med. Anna Torres (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Ostatni z wykładów wygłosiła Wioletta Wejman z Ośrodka „Brama Grodzka — Teatr NN” w Lublinie. Jej praca w ośrodku koncentruje się wokół historii mówionej.

- Widzę ogromny sens w dokumentowaniu ludzkich losów. Mam poczucie, że robię to również dla przyszłych pokoleń. Nagrywam o przeszłości myśląc o przyszłości - mówiła Wioletta Wejman.

W swojej prezentacji zwróciła uwagę, że historia ludzkich losów związana z faktami historycznymi jest dla odbiorców znacznie ciekawsza niż same fakty historyczne. Przedstawiła także techniki, jakimi posługuje się Ośrodek „Brama Grodzka — Teatr NN” w prezentowaniu historii.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 173

Wioletta Wejman (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Po prezentacjach odbyła się debata na temat roli muzeum medycyny we współczesnej edukacji medycznej i popularyzacji nauki, w której wzięli udział prof. dr hab. inż. Paweł Droździel, prof. dr hab. Hubert Kowalski, dr n. med. Marek Bukowski i prof. dr n. farm. Rafał Pietraś.

2024 02 29 Muzeum medycyny konferencja 200

Od przodu: prof. dr hab. inż. Paweł Droździel, dr n. med. Marek Bukowski, prof. dr hab. Hubert Kowalski i prof. dr n. farm. Rafał Pietraś (Fot. Łukasz Głaczkowski/SPSK Nr 4 w Lublinie)

Projekt „MEDpedia Galeria Medyczna” jest dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II” - Umowa nr POPUL/SP/0093/2023/01

Komitet organizacyjny konferencji

prof. dr hab. n. med. Kamil Torres
prof. dr hab. n. med. Wojciech Dąbrowski
prof. dr hab. n. med. Andrzej Nestorowicz
prof. dr hab. n. med. Anna Torres
dr hab. inż. Jerzy Montusiewicz, prof. ucz.
dr hab. n. med. Edyta Kotlińska-Hasiec, prof. uczelni
dr hab. n. med. Dorota Siwicka-Gieroba, prof. uczelni
dr n. farm. Rafał Pietraś, prof. uczelni
dr n. hum. Agnieszka Polak, prof. uczelni
dr n. med. Marek Majewski, prof. uczelni
dr hab. n. med. Włodzimierz Płotek
lek. Rafał Rutyna
lek. Daniel Pietrzak
mgr Jan Korulczyk