Prowadzony w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 4 w Lublinie, wspólnie z Fundacją WOŚP program osobistych pomp insulinowych zwiększa szanse kobiet z cukrzycą typu 1 na posiadanie zdrowego potomstwa. Z programu korzystają zarówno pacjentki z Polski i z Ukrainy, które wcześniej nie miały dostępu do tego rodzaju terapii. Poniżej wyjaśniamy, kto dokładnie może skorzystać z programu i gdzie należy się zgłosić, aby uzyskać pomoc. Informujemy również, jak przygotować się na pierwszą wizytę w specjalistycznym ośrodku, który funkcjonuje w SPSK Nr 4 i opisujemy, jak działa pompa insulinowa.

Specjalistyczny ośrodek w SPSK Nr 4

W Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 4 w Lublinie opiekę nad pacjentkami z cukrzycą sprawuje Kliniczny Oddział Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Metabolicznych oraz Poradnia Diabetologiczna SPSK Nr 4.

– Niekontrolowana hiperglikemia, w fazie przedkoncepcyjnej, jak i w ciąży wywołuje zagrożenia zarówno dla matki, jak i jej dziecka i wiąże się to ze zwiększonym ryzykiem wad wrodzonych u dziecka, utratą ciąży, nadciśnieniem wywołanym ciążą, stanem przedrzucawkowym i śmiertelnością okołoporodową – zaznacza prof. dr hab. n. med. Beata Matyjaszek-Matuszek kierująca Klinicznym Oddziałem Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Metabolicznych SPSK Nr 4 w Lublinie. – Dlatego pamiętając o tych niekorzystnych aspektach hiperglikemii, staramy się u kobiet z cukrzycą typu 1 już w okresie planowania ciąży dążyć do normoglikemii, czyli utrzymywania się glikemii w granicach normy, jak glikemia na czczo między 70 a 90mg/dl, a w godzinę po posiłku poniżej 140 mg/dl.

Specjalisci z SPSK Nr 4 w Lublinie zajmujący się pacjentkami

Fot. Kliniczny Oddział Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Metabolicznych SPSK Nr 4 w Lublinie

– Ciąża u kobiety z cukrzycą jest ciążą wysokiego ryzyka – dodaje dr n. med. Mariusz Kowalczyk, Zastępca Kierownika Klinicznego Oddziału Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Metabolicznych SPSK Nr 4 w Lublinie. – Intensywna opieka i wdrożenie leczenia za pomocą osobistej pompy insulinowej i systemu ciągłego monitorowania glikemii na pewno zwiększa szanse kobiety z cukrzycą na posiadanie zdrowego potomstwa, czyli zapobiega tym wymienionym już powikłaniom. Pacjentki z cukrzycą przedciążową, czyli mówimy głównie o cukrzycy typu 1, powinny pozostać pod opieką ośrodka zapewniającego nie tylko dostęp do diabetologa, ale też do innych specjalistów. Diabetolog i poradnia diabetologiczna powinny też umożliwiać stosowanie nowych metod terapeutycznych, leczniczych i technologicznych i nasz ośrodek takie możliwości posiada. 

Pacjentki

Obecnie z terapii pompowej korzysta 48 pacjentek SPSK Nr 4 w Lublinie. Szpital wypożycza im sprzęt, stale nadzoruje stan zdrowia i przygotowuje do ciąży. Wśród pacjentek są obywatelki Ukrainy, które chwalą metodę leczenia z zastosowaniem osobistej pompy insulinowej.

– To duży komfort psychiczny i łatwe użytkowanie, zwłaszcza że dodatkowo dostałam sensory (służą do stałego monitoringu glikemii). Nie kłuję się już w palec, który był przez to jak "sito". Wcześniej poziomy glukozy mi się wahały, miałam albo za dużo albo za mało – zaznacza pani Anastazja, pochodząca z Ukrainy młoda mama.

 Poradnię Diabetologiczną przy ul. Jaczewskiego pani Anastazji poleciła znajoma. Młoda kobieta trafiła po opiekę mgr Anny Chitryń. To specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego i certyfikowany trener w zakresie pomp insulinowych z SPSK Nr 4 w Lublinie.

– Pani Ania uratowała mi życie. Powiedziała, że z cukrzycą da się żyć i żebym nie miała obaw, żeby skorzystać z osobistej pompy insulinowej w programie WOŚP – podkreśla pani Anastazja.

Po dwóch poronieniach pacjentka zaszła w ciążę i nieco ponad 5 miesięcy temu urodziła córkę. 

– Myślę, że w utrzymaniu ciąży na pewno pomogła mi osobista pompa insulinowa. To jest bardzo duża wygoda, nie boję się o bazę ani o to czy podałam odpowiednią dawkę insuliny, bo w wyliczeniach dawki insuliny pomaga kalkulator bolusa – wylicza korzyści kobieta.

Zadowolonych pacjentek jest więcej.

– Na cukrzycę choruję od 17 lat. Miałam 13 lat kiedy lekarze wykryli mi tę chorobę. Wtedy bardzo schudłam. Źle się czułam. Wyniki badań potwierdziły, że mam cukrzycę – mówi Natalia Fedorowa, która także pochodzi z Ukrainy. Pacjentka mieszkała w Lublinie. Obecnie jest w Kanadzie.

Od czerwca 2022 roku pani Natalia używa pompy insulinowej, wcześniej były to peny.

– Wtedy moje życie z chorobą i funkcjonowanie było bardzo trudne. Nie mogłam kontrolować poziomu cukru, ani zapanować nad chorobą. Po tym, jak otrzymałam pompę insulinową, życie stało się łatwiejsze – bez niskiego cukru i bez obaw, że cukier może mi spaść w nocy. Już teraz nie wyobrażam sobie, żeby mogło być inaczej. Żebym mogła nie używać pompy insulinowej. Dzięki pompie insulinowej mam glukozę na odpowiednim poziomie. Planuję ciążę, a wiem, że niski poziom glukozy jak i wysoki jest niebezpieczny dla dziecka – podkreśla pacjentka i dodaje, że w Ukrainie nie było takich programów, jakie są w Polsce.

Program Fundacji WOŚP

Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy od lat prowadzi programy skierowane do kobiet, które chorują na cukrzycę typu 1. Jednym z nich jest "Program Leczenia Osobistymi Pompami Insulinowymi Kobiet Ciężarnych z Cukrzycą typu 1". W specjalistycznych ośrodkach, współpracujących z Fundacją WOŚP m.in. w Klinicznym Oddziale Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Metabolicznych SPSK Nr 4 w Lublinie, kobiety z cukrzycą typu 1 planujące ciążę lub będące w ciąży są leczone z zastosowaniem najnowocześniejszej terapii pompowej. Lekarze i pielęgniarki z ośrodków współpracujących z WOŚP są przeszkoleni z zasad leczenia osobistymi pompami insulinowymi i prowadzenia leczenia od etapu planowania ciąży do porodu. 

Jak skorzystać z Programu?

W pierwszej kolejności kobieta chorująca na cukrzycę typu 1 powinna znaleźć ośrodek, który uczestniczy w programie. Jednym z nich jest SPSK Nr 4 w Lublinie. Skierowanie do Poradni Diabetologicznej SPSK Nr 4 i każdego innego ośrodka uczestniczącego w programie wydaje diabetolog lub położnik. Najlepiej jest poprosić o skierowanie już na etapie planowania ciąży, gdyż zapewni to lepsze efekty leczenia, a najpóźniej w 16. tygodniu ciąży.

– W Poradni można wypożyczyć nieodpłatnie osobistą pompę insulinową, a właściwie cały system, bo poza pompą insulinową jest też glukometr i sensor. Sensor to czujnik, który ocenia stężenie glukozy w płynie śródtkankowym – wyjaśniła mgr Anny Chitryń.

Pacjentka będąca pod opieką ośrodka specjalistycznego może kontynuować leczenie u swojego diabetologa.

Mgr Anna Chitryń

fot. Alina Pospischil

Co należy przygotować na pierwszą wizytę w ośrodku specjalistycznym?

1. Skierowanie do kwalifikacji do programu (od diabetologa lub położnika),
2. Karty informacyjne z poprzednich hospitalizacji,
3. Wszystkie wyniki ostatnich badań – a w szczególności: HbA1c (hemoglobina glikowana), kreatynina w surowicy krwi, badanie ogólne moczu, badania okulistyczne,
4. Dotychczas stosowany glukometr lub dzienniczek samokontroli (w celu oceny dotychczasowej kontroli glikemii),
5. Nazwy, dawki i częstość przyjmowania stosowanych insulin.

Jeśli kobieta jest już w ciąży, powinna dostarczyć też wyniki badań położniczych. 


– Mamy pacjentki, które otrzymują pompy na okres planowania ciąży. Według zaleceń programu WOŚP może on trwać do ok. 12 miesięcy. Jeśli kobieta zgłosi się do ośrodka będąc w ciąży, podłączamy pompę insulinową. Pacjentka korzysta z systemu do końca trwania ciąży oraz w okresie połogu. Po tym czasie oddaje wypożyczony zestaw do ośrodka - mówi mgr Anna Chitryń.

Informacje o programie można znaleźć zarówno na stronie internetowej SPSK Nr 4, jak i na terenie placówki, w Klinicznym Oddziale Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Metabolicznych, przy
Poradni Diabetologicznej i Poradni Endokrynologicznej, jak też w Klinicznym Oddziale Położnictwa i Perinatologii oraz Klinicznym Oddziale Ginekologii. Informacje można uzyskać dzwoniąć pod numer telefonu - 81 72 44 565.

Pacjentka pod opieką zespołu

Po pierwszym kontakcie kobiety chorującej na cukrzycę typu 1 – telefonicznym lub osobistym, jest umawiane spotkanie.

– Jest ono po to aby poinformować pacjentkę na czym polega ta metoda terapii, osobistą pompą insulinową. Wspólnie z lekarzem diabetologiem oceniamy czy pacjentka jest w stanie skorzystać z tej terapii. Edukacja wstępna pacjentki do terapii z użyciem osobistej pompy insulinowej oraz systemu do monitorowania glikemii powinna trwać co najmniej do 15 godzin. Pacjentka musi poznać m.in. zasady zdrowego odżywania, wyliczania gramów węglowodanów lub wymienników węglowodanowych, zasad postępowania w przypadku hipoglikemii, hiperglikemii i kwasicy ketonowej, a później zapoznać się z techniczną obsługą systemu do podawania insuliny i systemu do oceny stężenia glukozy oraz z oprogramowaniem do sczytywania systemu – mówi mgr Anna Chitryń.

 Następnie zapada decyzja o podłączeniu pompy insulinowej.

Pacjentką w programie opiekuje się zespół specjalistów. W tej grupie są: ginekolog-położnik, diabetolog, edukator diabetologiczny i trener pompowy.

Zestaw z osobistą pompą insulinową

fot. Alina Pospischil

Jak działa pompa insulinowa?

Pompa insulinowa pozwala na kontrolę glukozy we krwi w granicach normoglikemii. Jej działanie polega na naśladowaniu pracy trzustki, czyli ciągłym podskórnym dostarczaniu insuliny w ilości odpowiadającej aktualnemu zapotrzebowaniu organizmu.

– Pompa dostarcza insulinę 24 godziny na dobę. Jest to tzw. baza i jest ona odpowiednio zaprogramowana do zapotrzebowania na insulinę dla danej osoby. Dodatkowo pacjentka programuje pompę by podawała insulinę do posiłku lub na tzw. korektę wartości glikemii. Jeśli poziomy glikemii są wyższe, pacjentka dokonuje korekty korzystając z kalkulatora bolusa. W pompie zaprogramowana jest dawka podstawowa insuliny a o bolusach posiłkowych bądź bolusach tzw. korekcyjnych decyduje pacjentka. Nowoczesne osobiste pompy insulinowe w programie WOŚP posiadają funkcje zatrzymywania podawania insuliny „przed” nie dopuszczając do niedocukrzenia (hipoglikemii) – wyjaśnia mgr Anna Chitryń.

Statystyki

Program Leczenia Osobistymi Pompami Insulinowymi Kobiet Ciężarnych z Cukrzycą typu 1 we współpracy z WOŚP funkcjonuje w SPSK Nr 4 w Lublinie od listopada 2012 roku.

– W 2022 roku w naszym ośrodku zakończonych było 14 ciąż z planowanych 32, dwie panie były jeszcze w ciąży, ale jeszcze przed porodem. Natomiast w ciągu 10 lat funkcjonowania naszego ośrodka, w latach 2013 - 2022 urodziło się w naszym szpitalu 51 zdrowych dzieci. W tym czasie w programie Fundacji WOŚP uczestniczyło 185 kobiet – wylicza mgr Anna Chitryń.

Poza programem WOŚP pompy insulinowe są finansowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Od stycznia 2012 roku osobiste pompy insulinowe dla pacjentów chorych na cukrzycę typu 1 do ukończenia przez nich 26. roku życia podlegają stuprocentowej refundacji. Osobom chorym na cukrzycę, które ukończyły 26. rok życia nie przysługuje refundacja kosztów zakupu osobistej pompy insulinowej, ale przysługuje częściowa refundacja kosztów zakupu zestawów infuzyjnych do osobistej pompy insulinowej (wkłucia i dreny).

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1 zwana insulinozależną, jest to przewlekła choroba, w której komórki układu odpornościowego atakują komórki beta trzustki, które są odpowiedzialne za produkcję i wydzielanie insuliny (hormonu obniżającego poziom glukozy we krwi). Z tych powodów cukrzyca zalicza się do chorób autoimmunologicznych. Po uszkodzeniu komórek beta trzustki organizm chorej osoby nie jest w stanie sam produkować hormonu insuliny, który jest potrzebny do metabolizmu cukrów, białek i tłuszczów w organizmie.

Cukrzyca typu 1 występuje głównie u dzieci i młodych dorosłych. W przypadku leczenia cukrzycy typu 1 jest konieczne podawanie insuliny w postaci zastrzyków podskórnych lub za pomocą osobistej pompy insulinowej.

SPSK Nr 4 w Lublinie pomaga obywatelom Ukrainy

Od początku wojny w Ukrainie do teraz w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 4 w Lublinie było hospitalizowanych ok. 500 osób ze statusem uchodźcy i ok. 700 osób zostało przyjętych
na konsultacje w Poradniach Specjalistycznych. W tym czasie w szpitalu przy ul. Jaczewskiego w Lublinie urodziło się blisko 40 dzieci, których rodzice pochodzą z Ukrainy.